Unia w Krewie

Unia w Krewie lub układ w Krewie, rzadziej umowa krewsko-wołkowyska[1] – akt wydany 14 sierpnia 1385 roku przez wielkiego księcia litewskiego Jagiełłę w Krewie, stanowiący jego zobowiązania przedślubne wobec Królestwa Polskiego. Wydanie aktu stanowiło wynik rozmów prowadzonych między księciem a panami małopolskimi na zamku w Krewie dotyczących małżeństwa króla Jadwigi z Jagiełłą. Poprzedziły je jednak długoletnie, prawdopodobnie co najmniej od koronacji Jadwigi, negocjacje między stroną litewską a polską, a także z królową Elżbietą Bośniaczką, matką wciąż nieletniej Jadwigi.

Jagiełło zobowiązywał się przyjąć chrześcijaństwo w obrządku katolickim wraz z rodziną, dworem i możnymi oraz dać wolność Polakom wziętym w niewolę i przebywającym na Litwie. Obiecywał podjąć starania w celu odzyskania ziem utraconych przez Polskę i Litwę, a także zapłacić Wilhelmowi Habsburgowi 200 tysięcy florenów jako odszkodowanie, za zerwane zaręczyny z Jadwigą.

Ponadto Jagiełło przyrzekł przyłączyć do Królestwa Polskiego ziemie litewskie i ruskie. Przedmiotem sporu w historiografii jest to, czy akt ten oznaczał włączenie państwa litewskiego do Korony Królestwa Polskiego, czy był jedynie deklaracją woli Jagiełły, nie wprowadzającej nowego stanu prawnego[2]. Część współczesnych historyków skłania się ku stwierdzeniu, że akt był obietnicą i miał formę umowy przedmałżeńskiej, a nie umowy międzypaństwowej czy międzydynastycznej oraz nie był aktem unijnym z prawnego punktu widzenia[3].

Akt Unii w Krewie z 14 sierpnia 1385 roku
Polska i Litwa w latach 1386–1434
Zamek w Krewie w 1917 r.
Zamek w Krewie – miejsce zawarcia unii (rycina z XIX w.)
  1. Joanna Elżbieta Śliczyńska, Okoliczności zawarcia umów...
  2. W 1387 roku Władysław II Jagiełło w przywileju dla bojarów litewskich traktował ziemie polskie jako inne ziemie Królestwa Polskiego, więc Litwę uważał za część tego królestwa. Stanisław Kutrzeba, Związek Litwy z Polską w latach 1386-1401, w: Polska i Litwa w dziejowym stosunku, 1914, s. 458, 479-481.
  3. Grzegorz Błaszczyk, Czy była unia krewska?, [w:] Kwartalnik historyczny, t. 1, Warszawa 2003 (CX), ISSN 0023-5903.