Procesor

Procesor Intel Pentium (widok od dołu)
Procesor Intel Core i7-940 (widok od dołu), widoczne 1366 pól stykowych złącza LGA1366
Pomieszczenie wysokiej czystości (Clean room) w Glenn Research Center (NASA)

Procesor (ang. central processing unit, CPU) – sekwencyjne urządzenie cyfrowe, które pobiera dane z pamięci operacyjnej lub strumienia danych, interpretuje je i wykonuje jako rozkazy, zwracając dane do pamięci lub wyjściowego strumienia danych. Termin ten w zawężonym znaczeniu jest używany w odniesieniu do jednostki centralnej (CPU) systemu, ale odnosi się również do innych elementów przetwarzających dane zwanych koprocesorami, takich jak jednostki do obliczeń na liczbach zmiennopozycyjnych, przetwarzania grafiki (GPU)[1].

Technika wykonywania procesorów zmienia się wraz z rozwojem elektroniki. Pierwotnie procesory były konstruowane przy użyciu wielu lamp próżniowych[2], później wielu pojedynczych tranzystorów, które zastępowano układami scalonymi małej skali integracji[3]. W latach 70. XX w. skonstruowano procesory składające się z jednego lub kilku układów scalonych wielkiej skali integracji określane jako mikroprocesory. Od lat 80. XX w. niemal wszystkie procesory wykonuje się jako monolityczne układy scalone[4].

Jedną z podstawowych cech procesora jest określona długość (liczba bitów) słowa, na którym wykonuje on podstawowe operacje obliczeniowe. Jeśli przykładowo słowo tworzą 64 bity, to taki procesor określany jest jako 64-bitowy. Innym ważnym parametrem określającym procesor jest szybkość, z jaką wykonuje on rozkazy. Przy danej architekturze procesora, szybkość ta w znacznym stopniu zależy od czasu trwania pojedynczego taktu[5], a więc głównie od częstotliwości jego taktowania.

  1. Putt Sakdhnagool, Amit Sabne, Rudolf Eigenmann, Comparative analysis of coprocessors, „Concurrency and Computation: Practice and Experience”, 31 (1), 2019, DOI10.1002/cpe.4756, ISSN 1532-0626 [dostęp 2022-12-11] (ang.).
  2. IBM100 - The IBM 700 Series [online], www-03.ibm.com, 7 marca 2012 [dostęp 2022-12-11] (ang.).
  3. Megaprocessor [online], www.megaprocessor.com [dostęp 2022-12-11].
  4. Welcome | The Silicon Engine | Computer History Museum [online], www.computerhistory.org [dostęp 2022-12-11].
  5. Składamy komputer – jak działa procesor, „Poradnik komputerowy”, mamkomputer.info, 2 grudnia 2015 [dostęp 2016-10-28].