Nelson Mandela

Nelson Mandela
Ilustracja
Pełne imię i nazwisko

Nelson Rolihlahla Mandela

Data i miejsce urodzenia

18 lipca 1918
Mvezo

Data i miejsce śmierci

5 grudnia 2013
Johannesburg

8. Prezydent Republiki Południowej Afryki
Okres

od 10 maja 1994
do 16 czerwca 1999

Przynależność polityczna

Afrykański Kongres Narodowy (ANC)

Poprzednik

Frederik Willem de Klerk

Następca

Thabo Mbeki

Faksymile
Odznaczenia
Congressional Gold Medal Leninowska Nagroda Pokoju
Platynowy Order Mapungubwe (Południowa Afryka) Order Australii (cywilny) Order Stara Płanina (Bułgaria) Wielka Wstęga Orderu Narodowego Republiki (Burundi) Order Słonia (Dania) Wielka Wstęga Orderu Nilu (Egipt) Krzyż Wielki Orderu Białej Róży Finlandii Honorowy Towarzysz Orderu Gwiazdy Ghany Łańcuch Orderu Izabeli Katolickiej (Hiszpania) Order Bharat Ratna (Indie) Order Jamajki Order Kanady – Towarzysz (Companion) Order Lwa Złotego (Nassau) Krzyż Wielki Orderu Narodowego (Mali) Łańcuch Orderu Orła Azteckiego (Meksyk) Order „Wielka Gwiazda Przyjaźni między Narodami” (NRD) Wielki Komandor Orderu Republiki Federalnej - kl. cywilna (Nigeria) Krzyż Wielki Królewskiego Norweskiego Orderu Świętego Olafa Order Pakistanu Wielki Łańcuch Orderu Infanta Henryka (Portugalia) Wielki Łańcuch Orderu Wolności (Portugalia) Order Przyjaźni (Rosja) Prezydencki Medal Wolności (Stany Zjednoczone) Order Królewski Serafinów (Szwecja) Krzyż Wielki Orderu Węgierskiego Zasługi (cywilny) Order Pochodni Kilimandżaro II klasy (Tanzania) Order Księcia Jarosława Mądrego I klasy Order Zasługi (Wielka Brytania) Order Świętego Jana Jerozolimskiego (Wielka Brytania) Order Uśmiechu Złoty Order Olimpijski Philadelphia Liberty Medal
Nelson Mandela, ok. 1937

Nelson Rolihlahla Mandela, wymowa xhosa: [xoˈli:ɬaɬa manˈde:la] (ur. 18 lipca 1918 w Mvezo, zm. 5 grudnia 2013 w Johannesburgu[1]) – południowoafrykański polityk, mąż stanu, prezydent Republiki Południowej Afryki w latach 1994–1999, jeden z przywódców ruchu przeciw apartheidowi, działacz na rzecz praw człowieka, laureat Pokojowej Nagrody Nobla. W Republice Południowej Afryki nazywany również „Madiba” (nazwa jednego z klanów ludu Xhosa), a także „tata”, co często rozpisywano jako: „Ojciec Narodu”. Był zarówno najstarszym (złożył urząd w wieku 81 lat), jak i najdłużej żyjącym prezydentem RPA (zmarł mając 95 lat).

W 1942 roku wstąpił do Afrykańskiego Kongresu Narodowego (ANC), a w 1950 roku zaczął nim kierować. Początkowo był zwolennikiem nieużywania przemocy. Wraz ze współpracownikami zmienił zdanie po masakrze w czasie protestu Sharpeville w marcu 1960 roku i delegalizacji ANC. Rok później został przywódcą zbrojnego skrzydła ANC Umkhonto we Sizwe („Włócznia Narodu”, MK). Zbrojne działania „Umkhonto we Sizwe” za czasów Mandeli miały mieć jednak charakter wyłącznie sabotażowy i wykluczały ataki na ludzi. Dokonywali zniszczeń instalacji o dużym znaczeniu dla gospodarki RPA[2]. Został aresztowany 5 sierpnia 1962 i skazany za rzekome akty sabotażu i przygotowywanie inwazji obcych państw na RPA[3][4].

Osadzony w więzieniu na wyspie Robben Island. W 1985 roku odmówił skorzystania ze zwolnienia warunkowego. W marcu 1982 został przeniesiony do więzienia Pollsmoor w Kapsztadzie, w grudniu 1988 przeniesiony ponownie, tym razem do więzienia im. Victora Verstera niedaleko Paarl. W więzieniu spędził 27 lat (z tego 18 lat na Robben Island). Wyszedł na wolność 11 lutego 1990 roku pod wpływem kampanii ANC i nacisków międzynarodowych, zgodnie z decyzją prezydenta F.W. de Klerka, który umożliwił też legalizację ANC. 18 marca 1992 roku mieszkańcy RPA opowiedzieli się w referendum za likwidacją apartheidu.

Kierował ANC od czerwca 1991 do grudnia 1997, z którym osiągnął w pierwszych wolnych wyborach 27 kwietnia 1994 najlepszy wynik i większość mandatów w parlamencie. Nowo wybrany parlament wybrał go w maju 1994 prezydentem RPA – pierwszym czarnoskórym prezydentem w historii tego kraju. Pełnił ten urząd od 10 maja 1994 do 16 czerwca 1999 roku, w okresie pokojowego odejścia od apartheidu. Zdobył międzynarodowe uznanie – wspólnie z de Klerkiem otrzymał w 1993 roku Pokojową Nagrodę Nobla.