Ateizm

Ateizm (z gr. ἄθεος „bezbożny” – ἀ- a-, „bez” oraz θεός, theos, „bóg”) – brak wiary w istnienie jednego bądź wielu bogów czy też odrzucający wiarę w stwórcę[1][2]; ewentualnie odrzucenie teizmu[a]. Może uznawać religię za sprzeczną z nauką, sprzeczną z rozumem lub niepotrzebną[5][6].

Kwestionowanie wiary w bogów-stwórców można odnaleźć już w hymnach Rygwedy oraz w poglądach myślicieli antycznych takich jak Diagoras z Melos. Ateistami na przestrzeni dziejów były określane osoby, które uznano za wierzące w fałszywych bogów, niewierzące w bogów lub wyznające doktryny wchodzące w konflikt z lokalnie dominującymi religiami. Wraz z upowszechnianiem się wolnomyślicielstwa, sceptycyzmu i późniejszego nasilenia krytyki religii, stosowanie tego określenia zawężało zasięg. Pierwsze osoby, które same określały się jako ateiści, pojawiły się w XVIII wieku podczas epoki oświecenia zwanej wiekiem rozumu[7][8]. W okresie rewolucji francuskiej poglądy ateistyczne zyskały poparcie części rewolucjonistów propagujących kult Rozumu. W XX wieku ateizm państwowy został wprowadzony w krajach komunistycznych takich jak ZSRR, gdzie w połowie lat 50. XX wieku przedmiot o nazwie "naukowy ateizm" został włączony w program edukacyjny na uczelniach[9][10].

Ateizm nie jest tożsamy z antyteizmem i ruchem społecznym zwalczającym religie nazywanym nowym ateizmem. Przedstawiciele tego ruchu, określanego naukowo-racjonalnym, tacy jak Richard Dawkins i Christopher Hitchens, krytykują religię jako przyczynę wielu problemów, konfliktów i wojen, źródło fałszywych przekonań o świecie oraz motywację i usprawiedliwienie dla czynienia zła w ogóle. W związku z tym awangarda ruchu twierdzi, że należy wymazać ideę boga z ludzkiej świadomości[11]. Pewne religijne i duchowe systemy, takie jak formy buddyzmu, które nie wspierają wiary w bogów będących stwórcami i opiekunami świata[12], bywają opisywane jako ateistyczne[13]. Ateiści skłaniają się w kierunku świeckich nurtów, takich jak: humanizm[14], racjonalizm i naturalizm[15].

  1. Ateizm. W: Władysław Kopaliński: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. Warszawa: De Agostini, 2001.
  2. Ateizm, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-07-29].
  3. atheism, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-03] (ang.).
  4. Paul Edwards: Encyclopedia of Philosophy. T. Vol. 1. Collier-MacMillan, 1967, s. 175. (ang.).
  5. Praca zbiorowa, Encyklopedia Powszechna PWN, Warszawa 1976, t. 1, s. 151.
  6. Dagobert D. Runes: Dictionary of Philosophy. New Jersey: Littlefield, Adams & Co. Philosophical Library, 1942 edition. ISBN 0-06-463461-2. (ang.).
  7. Michael Hunter, David Wootton: 1. New Histories of Atheism. W: David Wootton: Atheism from the Reformation to the Enlightenment. Oxford: Clarendon Press, 1992. ISBN 0-19-822736-1.
  8. Karen Armstrong: A History of God. London: Vintage, 1999. ISBN 0-09-927367-5.
  9. Смирнов 2018 ↓, s. 151.
  10. А. Коняев, А. Артемьев: Сердце бессердечного мира. Как родился и умер советский научный атеизм. Lenta.ru, 09.08.2013. [dostęp 2021-10-29]. (ros.).
  11. Karen Armstrong: Spór o Boga. Czym naprawdę jest religia?. tł. Barbara Cendrowska. Warszawa: VIK, 2011, s. 302, 306. ISBN 978-83-87782-33-7.
  12. Bhikku Bodhi. buddyzm.edu.pl. [dostęp 2012-03-11].
  13. Nath Tiwari Kedar: Comparative Religion. Motilal Banarsidass, 1997, s. 50. ISBN 81-208-0293-4. (ang.).
  14. Ted Honderich: The Oxford companion to philosophy. Oxford: Oxford University Press, 1995, s. 376. ISBN 0-19-866132-0. (ang.).
  15. Evan Fales: Naturalism and Physicalism. W: Michael Martin: The Cambridge Companion to Atheism. Nowy Jork: Cambridge University Press, 2007, s. 122–131. ISBN 0-521-60367-6. (ang.).


Błąd w przypisach: Istnieje znacznik <ref> dla grupy o nazwie „uwaga”, ale nie odnaleziono odpowiedniego znacznika <references group="uwaga"/>
BŁĄD PRZYPISÓW