Centaury (mitologia)

Polujące centaury, malowidło na amforze czarnofigurowej, Staatliche Antikensammlungen, Monachium
Centaur, rzymska mozaika, II wiek n.e., Stare Muzeum, Berlin

Centaury i centaurydy (także centaurowie; z gr. Κένταυροι Kéntauroi, łac. Centauri) – w mitologii greckiej pół ludzie, pół konie. Były to mityczne istoty o mieszanej budowie[1]. Górna część ich ciała (tułów, głowa, ręce) była podobna do ciała człowieka, natomiast dolna miała kształt konia[1][2]. Uchodziły za potomstwo Kentaurosa i klaczy magnezyjskich lub Iksjona i widziadła (chmury) Nefele, której Zeus nadał postać Hery[1][3].

Tworzyły prymitywne plemię. Zamieszkiwały góry i lasy Tesalii oraz Arkadię[2]. Obyczaje miały dzikie, to jest żywiły się surowym mięsem upolowanych zwierząt, kilkakrotnie usiłowały porwać lub zgwałcić kobiety, łatwo się upijały[1][4]. Przebywając na dworze króla Lapitów Pejritoosa, jako jego weselni goście z powodu nadmiaru wypitego przez nich wina wszczęli bójkę. Walkę z nimi podjęli znani mityczni herosi: Herakles, Nestor i Tezeusz. Walka centaurów z Lapitami znana była jako centauromachia[5].

Wizerunki centaurów można odnaleźć na metopach Partenonu, w Tezejonie oraz w malarstwie ściennym w Pompejach. Współcześnie centaury występują w dziełach z gatunku fantasy, np. w cyklach Opowieści z Narnii, Harry Potter, Baśniobór czy Percy Jackson i bogowie olimpijscy.

  1. a b c d Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2008, s. 59. ISBN 83-04-04673-3.
  2. a b Vojtech Zamarovský: Bohovia a hrdinovia antických bájí. Bratislava: Perfekt a.s., 1998, s. 232. ISBN 80-8046-098-1. (słow.).; polskie wydanie: Bogowie i herosi mitologii greckiej i rzymskiej (Encyklopedia mitologii antycznej, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej).
  3. Pierre Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Jerzy Łanowski (red.), Maria Bronarska (tłum.), Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, 2008, s. 160, ISBN 978-83-04-04673-3, OCLC 297685612.
  4. Bohaterowie. W: Jan Parandowski: Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1989, s. 144. ISBN 83-210-0677-9.
  5. Jorge Luis Borges, Zofia Chądzyńska (tłum.): Księga istot zmyślonych. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2000, s. 29. ISBN 83-7255-740-3.