Back Kastor en Polluks Afrikaans Dioskuren ALS كاستور وبولوكس Arabic Cástor y Pólux AST Dioskurlar Azerbaijani Castor asin Pollux BCL Диоскури Bulgarian Dioskured Breton Kastor i Polideuk BS Dioscurs Catalan

Dioskurowie

Pochód konny (Kastor, Polideukes i Helena), greckie malowidło wazowe w stylu czarnofigurowym na attyckiej hydrii z 560 r. p.n.e. z Vulci, Staatliche Antikensammlungen, Monachium
Kastor i Polluks (Polideukes), posąg z biskwitu, Narodowe Muzeum Ceramiki, Sèvres (kopia tzw. Grupy z San Ildefonso)

Dioskurowie (zw. także Tyndarydami; lp gr. Διόσκουρος Dióskouros, lm gr. Διόσκουροι Dióskouroi ‘synowie Zeusa’, lp łac. Dioscurus, lm łac. Dioscuri, Gemini ‘bliźnięta’), Kastor (gr. Κάστωρ Kástōr, łac. Castor) i Polideukes (także Polydeukes, Polluks; gr. Πολυδεύκης Polydeúkēs, łac. Pollux) – w mitologii greckiej bliźniacy, ubóstwieni herosi, Argonauci, uczestnicy łowów kalidońskich i amazonomachii, opiekunowie żeglarzy i żołnierzy[1][2][3].

Uchodzili za synów boga Zeusa i Ledy, żony króla Sparty[2][3][4]. Byli braćmi Heleny i Klitajmestry, a także Filonoe (Fylonoe), Timandry i Fojbe (Febe)[2][4][5][6].

Jedna z wersji mitu podaje, iż tej samej nocy królowa Leda oddała się Zeusowi (uwiódł ją pod postacią łabędzia) i swojemu mężowi, królowi Tyndareosowi[3][7]. Stąd za ojca Polideukesa i Heleny uważano Zeusa, natomiast Kastora i Klitajmestry – męża Ledy[2][3]. W związku z tym nazywano czasami Dioskurów Tyndarydami (gr. Tyndaridai ‘synowie Tyndareosa’)[2][4][7].

Porwali obie córki króla Leukipposa, Fojbe i Hilajrę (Hilaejrę), narzeczone synów króla Afareusa – Idasa i Linkeusa[8].

Łączyła ich szczera braterska miłość. Po śmierci Kastora (Polideukes, w odróżnieniu od Kastora, był nieśmiertelny) Zeus obydwu przemienił w gwiazdozbiór nieba północnego, aby na zawsze pozostali razem[4].

Nazywano „Dioskurami” (ogniami Kastora i Polluksa) ognie świętego Elma[2][3][9].

Kiedy raz płynęli statkiem i rozszalała się gwałtowna burza, tak że już znikąd nie oczekiwano ratunku, nagle dwie gwiazdy jak dwa płomyki spadły z nieba i osiadły na głowach braci. Natychmiast nawałnica przeszła i morze wygładziło się – szerokie i spokojne. Żeglarze znają te ogniki, które wśród burzy zapalają się na szczytach masztów, i nazywają je dzisiaj ogniami św. Elma. Gdy Kastor w pewnej bitwie padł martwy, Polideukes nie chciał pozostać sam na świecie i Zeus obydwu przeniósł między gwiazdy, gdzie błyszczą jako Bliźnięta[10].

W sztuce wyobrażani są zwykle w postaci nagich młodzieńców, z wieńcami na głowach, z pochodnią.

Mityczni Dioskurowie (Kastor i Polideukes) są identyfikowani z gwiazdozbiorem Bliźniąt (Gemini)[4][11][12]. Imionami ich nazwano najjaśniejsze gwiazdy w gwiazdozbiorze Bliźniąt – Kastor (Castor) i Polluks (Pollux) oraz jeden z księżyców Saturna – Polideukes[13][14].

  1. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie W. Kopaliński, Sł. mitów
    BŁĄD PRZYPISÓW
  2. ↑ a b c d e f Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie P. Grimal
    BŁĄD PRZYPISÓW
  3. ↑ a b c d e Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Z. Kubiak
    BŁĄD PRZYPISÓW
  4. ↑ a b c d e Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie V. Zamarovský
    BŁĄD PRZYPISÓW
  5. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie P. Grimal 2
    BŁĄD PRZYPISÓW
  6. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie P. Grimal 3
    BŁĄD PRZYPISÓW
  7. ↑ a b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie V. Zamarovský 2
    BŁĄD PRZYPISÓW
  8. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie P. Grimal 4
    BŁĄD PRZYPISÓW
  9. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie encyklopediapwnpl
    BŁĄD PRZYPISÓW
  10. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie J. Parandowski
    BŁĄD PRZYPISÓW
  11. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Encyklopédia astronómie
    BŁĄD PRZYPISÓW
  12. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie theoi.com
    BŁĄD PRZYPISÓW
  13. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Encyklopédia astronómie 2
    BŁĄD PRZYPISÓW
  14. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Encyklopédia astronómie 3
    BŁĄD PRZYPISÓW