ELAS

*Greckie Ludowe Wojsko Wyzwoleńcze*
	ELAS
Państwo	Grecja
	Historia
Data sformowania	22 maja 1942
Data rozformowania	29 lutego 1945
Pierwszy dowódca	gen. Aris Weluchiotis
	Dane podstawowe
Wiek poboru	18, wyłącznie pobór ochotniczy, wyjątkowo wcześniej
Podporządkowanie	Narodowy Front Wyzwoleńczy (EAM)
Liczebność	119 tys. (jesienią 1944)
	Multimedia w Wikimedia Commons

ELAS (gr. ΕΛΑΣ – Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός^[2] – Ellinikos Laikos Apeleftherotikos Stratos, wierny przekład: Greckie Ludowe Wyzwoleńcze Wojsko^[3]^[4]) – masowa formacja partyzancka, związana z Narodowym Frontem Wyzwoleńczym (EAM), czyli lewicową, republikańską siłą polityczną, powołaną w 1941 przez Komunistyczną Partię Grecji (KKE) i trzy inne małe partie. Była to najsilniejsza i najbardziej aktywna formacja greckiego ruchu oporu, jedyna zdolna do samodzielnego działania niezależnie od pomocy aliantów^[5].

Do 1944 w szeregach ELAS znalazło się od 60 tys.^[6] do 119 tys.^[7] stałych partyzantów zgrupowanych w oddziałach oraz rezerwistów, pozostających na stałe w domach i opuszczających je jedynie na akcje swego zgrupowania^[7]. Prócz sił lądowych, ELAS dysponował własną marynarką wojenną ELAN^[7]. Oddziały te kontrolowały znaczną, a w 1944 r. największą część terytorium Grecji. Na terenach wyzwolonych zorganizowano samorządne i uporządkowane życie społeczno-gospodarcze, przez grecką lewicę określane jako system ludowej demokracji^[8].

ELAS rozwiązano w lutym 1945 na mocy porozumienia z Warkizy. Wbrew jego decyzjom, kombatantom ELAS nie umożliwiono wstąpienia do greckich sił zbrojnych i uniemożliwiono im także pokojowe życie, poddając prześladowaniom. Sytuacja ta doprowadziła do wybuchu wojny domowej w Grecji.

↑ Wcześniejsze przyjęcie do leśnego oddziału było możliwe w wypadku grożącego rodzinie niebezpieczeństwa. Według innych świadectw, partyzantów innych jednostek, właściwych ochotników nie pytano o wiek.
↑ Decyzja założycielska, z przyjęciem nazwy Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός czyli ΕΛΑΣ (ELAS), zapadła na zebraniu Komitetu Centralnego EAM, w dniu 10 lutego 1942. Źródło: Monografia „Ruch Oporu” M. Glezosa, t. 1 – autor opisuje szczegółowo to wydarzenie na str. 724 oraz powtarza okoliczności założycielskie (nazwę organizacji i nazwiska osób uczestniczących w podjęciu decyzji) w t. 2, s. 1060 – nr 152. Autor przywołuje też 3 inne opracowania historyczne.
↑ M. T. Kambureli, T. Kamburelis, Podręczny słownik grecko-polski, Wiedza Powszechna, Warszawa 2004, ISBN 83-214-1161-4, s. 114, 177, 42, 305.
↑ Słownik grecko-polski: MEGA Ελληνο-Πολωνικό Λεξικό, wyd. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΛΟΚΑΘΗ, Ateny 2004, s. 800, 943, 685, 1124, ISBN 960-396-167-1.
↑ Mazower M.: Στην Ελλάδα του Χίτλερ. Η εμπειρία της Κατοχής. Ateny: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ,, 1994, s. 24.
↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie clogg149
BŁĄD PRZYPISÓW
↑ ^a ^b ^c Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie grigoriadis632
BŁĄD PRZYPISÓW
↑ Pojęcie to nie powinno być utożsamiane z systemem demokracji ludowej, znanym m.in. z PRL. Ponieważ w teorii i praktyce politycznej EAM-ELAS dopuszczano polityczny pluralizm posłów, a w programach EAM brak jest odniesień do społecznej własności środków produkcji. Odniesienia takie zawierał jedynie własny program polityczny KKE, czyli jednej z partii, wchodzących w skład EAM. Por. Grigoriadis S. N.: Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941–1974. T. I. Ateny: Polaris, 2009, s. 461–475. ISBN 978-960-6829-10-9., zagadnienie pluralizmu politycznego opisano na str. 467 = „το Εθνηκό Συμβούλιο – Rada Narodowa”.

[1] Wcześniejsze przyjęcie do leśnego oddziału było możliwe w wypadku grożącego rodzinie niebezpieczeństwa. Według innych świadectw, partyzantów innych jednostek, właściwych ochotników nie pytano o wiek.

[2] Decyzja założycielska, z przyjęciem nazwy Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός czyli ΕΛΑΣ (ELAS), zapadła na zebraniu Komitetu Centralnego EAM, w dniu 10 lutego 1942. Źródło: Monografia „Ruch Oporu” M. Glezosa, t. 1 – autor opisuje szczegółowo to wydarzenie na str. 724 oraz powtarza okoliczności założycielskie (nazwę organizacji i nazwiska osób uczestniczących w podjęciu decyzji) w t. 2, s. 1060 – nr 152. Autor przywołuje też 3 inne opracowania historyczne.

[3] M. T. Kambureli, T. Kamburelis, Podręczny słownik grecko-polski, Wiedza Powszechna, Warszawa 2004, ISBN 83-214-1161-4, s. 114, 177, 42, 305.

[4] Słownik grecko-polski: MEGA Ελληνο-Πολωνικό Λεξικό, wyd. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΛΟΚΑΘΗ, Ateny 2004, s. 800, 943, 685, 1124, ISBN 960-396-167-1.

[mazower24-5] Mazower M.: Στην Ελλάδα του Χίτλερ. Η εμπειρία της Κατοχής. Ateny: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ,, 1994, s. 24.

[clogg149-6] Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie clogg149
BŁĄD PRZYPISÓW

[grigoriadis632-7] Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie grigoriadis632
BŁĄD PRZYPISÓW

[8] Pojęcie to nie powinno być utożsamiane z systemem demokracji ludowej, znanym m.in. z PRL. Ponieważ w teorii i praktyce politycznej EAM-ELAS dopuszczano polityczny pluralizm posłów, a w programach EAM brak jest odniesień do społecznej własności środków produkcji. Odniesienia takie zawierał jedynie własny program polityczny KKE, czyli jednej z partii, wchodzących w skład EAM. Por. Grigoriadis S. N.: Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941–1974. T. I. Ateny: Polaris, 2009, s. 461–475. ISBN 978-960-6829-10-9., zagadnienie pluralizmu politycznego opisano na str. 467 = „το Εθνηκό Συμβούλιο – Rada Narodowa”.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]