Ziemie Odzyskane

Porównanie granic II Rzeczypospolitej i Polski powojennej; Ziemie przyłączone do Polski w 1945 na różowo, ziemię odłączone na szaro
Cmentarz w Bielefeld. Herby ziem utraconych przez Niemcy po II wojnie światowej. Na rzecz Polski i ZSRR: Prusy Wschodnie, na rzecz Polski: Gdańsk, Prusy Zachodnie, Pomorze, Brandenburgia Wschodnia, Dolny Śląsk, Górny Śląsk i na rzecz Czechosłowacji: Kraj Sudetów
Medal – poświęcony ustanowieniu w 1972 polskich diecezji katolickich na Ziemiach Odzyskanych

Ziemie Odzyskane (początkowo także: Ziemie Zachodnie i Północne, Postulowane lub Powracające[1], również Kresy Zachodnie) – określenie, dotyczące ziem zachodnich i północnych współczesnej Polski, które zgodnie z postanowieniami konferencji poczdamskiej zostały przyznane Polsce[2].

Określenie użyte w II Rzeczypospolitej w październiku 1938 w odniesieniu do Zaolzia po jego rewindykacji od Czechosłowacji[3], znalazło zastosowanie po II wojnie światowej i zostało spopularyzowane w państwie powołanym w 1944 w odniesieniu do terytoriów III Rzeszy włączonych do Polski. Współcześnie przez niektórych autorów bywa ono uznawane za niezasadne i jako takie zapisywane w cudzysłowie[4]. Hasło to było mocnym akcentem propagandy PRL i obejmowało także obszary niewchodzące wcześniej w skład państwa Piastów, okresowo podporządkowane jej lennem lub słabo powiązane z Polską kulturowo i etnicznie, jak południowa część Prus Wschodnich czy ziemia kłodzka[5].

W czasie trwania II wojny światowej wielka trójka omówiła kilka razy sprawę granic przyszłej Polski. W wyniku uzgodnień podjętych na konferencji w Teheranie uznano m.in. zbrojną aneksję terytorium Polski dokonaną przez ZSRR w 1939 roku. Przebieg granicy polsko-sowieckiej był też przedmiotem konferencji w Jałcie w lutym 1945 i znalazł się w protokole końcowym konferencji. Podjęte zmiany granic Polski przez Wielką Brytanię, USA i ZSRR w roku 1943 i 1945, bez pytania o zdanie rządu polskiego, były wyraźnym pogwałceniem zasad Karty Atlantyckiej, która gwarantowała sygnatariuszom nienaruszalność ich granic bez zgody własnych rządów[6]. Granica polsko-sowiecka została ostatecznie w wymiarze prawnomiędzynarodowym ustalona w umowie pomiędzy RP a ZSRR, zawartej przez wyłoniony w konsekwencji realizacji porozumień jałtańskich Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej i rząd ZSRR w Moskwie w dniu 16 sierpnia 1945[7]. Umowa ta weszła w życie 6 lutego 1946. Skutkiem tej umowy była cesja Kresów Wschodnich na rzecz Związku Sowieckiego i ustalenie współczesnej wschodniej granicy Polski. Zgodnie z art. 1 powyższej umowy granica państwowa między Rzecząpospolitą Polską a ZSRR miała być ustalona wzdłuż tzw. linii Curzona z odchyleniami od tej linii na rzecz Polski w niektórych rejonach od pięciu do ośmiu kilometrów.

Status i przynależność tych ziem unormowano umowami dwustronnymi: układem zgorzeleckim z NRD zawartym w roku 1950, Układem PRL-RFN z roku 1970 i ostatecznie 14 listopada 1990 z RFN, gdy Rzeczpospolita Polska i Republika Federalna Niemiec podpisały polsko-niemiecki traktat graniczny uznający granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej.

Powierzchnia Ziem Odzyskanych wynosi 101 000 km², co stanowi blisko ⅓ obszaru Polski[8].

  1. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie krasz
    BŁĄD PRZYPISÓW
  2. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie konop
    BŁĄD PRZYPISÓW
  3. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Dekret
    BŁĄD PRZYPISÓW
  4. Karolina Kuszyk: Poniemieckie. Wołowiec: Czarne, 2019, s. 15. ISBN 978-83-8049-941-6.
  5. https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Komunikaty_Mazursko_Warminskie/Komunikaty_Mazursko_Warminskie-r2012-t2_(276)/Komunikaty_Mazursko_Warminskie-r2012-t2_(276)-s411-416/Komunikaty_Mazursko_Warminskie-r2012-t2_(276)-s411-416.pdf
  6. Polska w obronie wolności. Polska w polityce wielkich mocarstw. wspolnotapolska.org.pl. [dostęp 2022-03-14].
  7. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie dzu1947
    BŁĄD PRZYPISÓW
  8. „Polityka. Pomocnik historyczny”. Z Kresów na Kresy. s. 7. ISSN 2391-7717.