Islandia

Islandia
Ísland
Flaga
Herb Islandii
Flaga Herb
Hymn:
Lofsöngur

(Hymn pochwalny)
Położenie Islandii
Konstytucja

Konstytucja Islandii

Język urzędowy

islandzki

Stolica

Reykjavík

Ustrój polityczny

demokracja

Typ państwa

republika parlamentarna

Głowa państwa

prezydent Guðni Th. Jóhannesson

Szef rządu

premier Katrín Jakobsdóttir

Powierzchnia
 • całkowita
 • wody śródlądowe


103 125 km²
2,7%

Liczba ludności (2022[3])
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia
 • narody i grupy etniczne


387 800[1][2]
3,2 osób/km²
Islandczycy: 84,8%[4]
Polacy: 5,6%[5]

PKB (2023)
 • całkowite 
 • na osobę


28,63 mld[1] USD
75 180[1] USD

PKB (PSN) (2023)
 • całkowite 
 • na osobę


26,57 mld[1] dolarów międzynarodowych
69 778[1] dolarów międzynarodowych

Waluta

korona islandzka (ISK)

Niepodległość

od Danii
1 grudnia 1918
(pozostała w unii)[6][7]
17 czerwca 1944
(ogłoszenie republiki)[8]

Religia dominująca

luteranizm (73,8%)

Strefa czasowa

UTC ±0

Kod ISO 3166

IS

Domena internetowa

.is

Kod samochodowy

IS

Kod samolotowy

TF

Kod telefoniczny

+354

Mapa Islandii

Islandia (isl. Ísland, wym. [ˈistlant][9]) – nordyckie państwo położone na północy Grzbietu Śródatlantyckiego, na wyspie Islandia i kilku mniejszych wyspach, m.in. archipelagu Vestmannaeyjar w północnej części Oceanu Atlantyckiego. Stolicą państwa i największym miastem jest Reykjavík, w którym mieszka około 36% z 380 000 mieszkańców kraju. Islandia jest kulturowo i politycznie powiązana z Europą. Językiem urzędowym kraju jest język islandzki.

Islandia, położona na ryfcie pomiędzy płytami tektonicznymi, charakteryzuje się wysoką aktywnością geologiczną. Na jej terenie znajdują się liczne gejzery i wulkany[10][11]. Państwo leży na płaskowyżu wulkanicznym. Na Islandii znajdują się lodowce. Nizinami do oceanu wpływa wiele rzek polodowcowych. Kraj znajduje się w strefie silnego wpływu Prądu Zatokowego Golfsztrom, dzięki któremu południowa część państwa znajduje się w strefie klimatu umiarkowanego, pomimo położenia w okolicach koła podbiegunowego północnego. Ze względu na wysoką szerokość geograficzną i wpływy klimatu morskiego lata są chłodne, a na dużej części archipelagu panuje klimat polarny.

Według średniowiecznego rękopisu Landnámabók, osadnictwo na Islandii rozpoczęło się w 874 roku n.e., kiedy to norweski wódz Ingólfr Arnarson został pierwszym stałym osadnikiem na wyspie[12] W następnych stuleciach Norwegowie i w mniejszym stopniu inni Skandynawowie wyemigrowali na Islandię, przywożąc ze sobą niewolników (lub chłopów pańszczyźnianych) pochodzenia gaelickiego.

Wyspa była zarządzana jako niezależna wspólnota pod rządami rodzimego parlamentu Althing, jednego z najstarszych funkcjonujących zgromadzeń ustawodawczych na świecie. Po okresie konfliktów społecznych Islandia weszła w XIII wieku pod panowanie norweskie. Utworzenie unii kalmarskiej w 1397 roku zjednoczyło królestwa Norwegii, Danii i Szwecji. W ten sposób Islandia wraz z Norwegią wstąpiła do unii. Następnie przeszła pod panowanie duńskie po odłączeniu się Szwecji od unii w 1523 r. Królestwo duńskie na siłę wprowadziło luteranizm na Islandię w 1550 r.[13]

Pod wpływem ideałów nacjonalizmu po rewolucji francuskiej, walka Islandii o niepodległość nabrała kształtu i zakończyła się Aktem Unii Duńsko-Islandzkiej w 1918 r., wraz z utworzeniem Królestwa Islandii, dzielącego poprzez unię personalną urzędującego monarchę Danii. Podczas okupacji Danii podczas II wojny światowej, Islandia większością głosów zdecydowała o przyjęciu republiki w 1944 r., kończąc w ten sposób pozostałe formalne więzy z Danią. Chociaż Althing zostało zawieszone w latach 1799–1845, republice wyspiarskiej przypisuje się utrzymanie najstarszego i najdłużej działającego parlamentu na świecie.

Do XX wieku Islandia utrzymywała się głównie z rybołówstwa i rolnictwa. Uprzemysłowienie rybołówstwa i pomoc z planu Marshalla po II wojnie światowej przyniosły dobrobyt, a Islandia stała się jednym z najbogatszych i najbardziej rozwiniętych krajów na świecie. W 1994 r. stała się częścią Europejskiego Obszaru Gospodarczego, co zdywersyfikowało gospodarkę na sektory takie jak finanse, biotechnologia i produkcja.

Islandia ma gospodarkę rynkową ze stosunkowo niskimi podatkami w porównaniu z innymi krajami OECD[14], a także najwyższą liczbą związków zawodowych na świecie[15]. Utrzymuje model nordycki opieki społecznej, który zapewnia swoim obywatelom powszechną opiekę zdrowotną i wyższe wykształcenie[16]. Islandia zajmuje wysokie miejsca w międzynarodowych porównaniach krajowych wyników, takich jak jakość życia, edukacja, ochrona swobód obywatelskich, przejrzystość rządu i wolność gospodarcza.

Kultura Islandii opiera się na skandynawskim dziedzictwie narodu. Większość Islandczyków to potomkowie osadników nordyckich i gaelickich. Islandzki, język północnogermański, pochodzi ze staronordyckiego i jest blisko spokrewniony z językiem farerskim. Dziedzictwo kulturowe kraju obejmuje tradycyjną kuchnię islandzką, literaturę islandzką i średniowieczne sagi. Islandia ma najmniejszą populację ze wszystkich członków NATO i jako jedyna nie ma stałej armii, posiada jedynie lekko uzbrojoną straż przybrzeżną[17].

  1. a b c d e Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2023: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2023. [dostęp 2023-05-20]. (ang.).
  2. Populacja Islandii szybko zbliża się do 400 000 [online] [dostęp 2023-01-23].
  3. Islandia ma 368 590 mieszkańców – ICELAND NEWS [online], icelandnews.is [dostęp 2021-02-04] (pol.).
  4. Statistics Iceland: Population by origin and citizenship. [dostęp 2012-12-21]. (ang.).
  5. Statistics Iceland: Population by origin and citizenship. [dostęp 2012-12-21]. (ang.).
  6. 1. desember 1918 varð Ísland fullvalda ríki. skutull.is, 2009-12-01. [dostęp 2014-05-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-10)]. (isl.).
  7. Hans Jacob Debes: Ìsland – land og ríki. Tórshavn: Føroya Skúlabókagrunnur, 1994, s. 90. (far.).
  8. 17. júní 1944. ruv.is. [dostęp 2014-05-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-30)]. (isl.).
  9. Do 2023 roku była zalecana długa nazwa Republika Islandii, która nie występuje w konstytucji Islandii, zob. uchwała KSNG przyjęta na 126. posiedzeniu, Protokół między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Islandii o zmianie Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Islandii w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku, sporządzonej w Reykjavíku dnia 19 czerwca 1998 r., podpisany w Reykjavíku dnia 16 maja 2012 r. Dz.U. z 2013 r. poz. 1353. Nazwa Republika Islandii występuje także w poradniku stylu Unii Europejskiej, zob. Style guide for authors., (Poprzednia edycja poradnika stylu UE odradzała używanie określenia „Republika Islandii”, ale zmieniło się to w wydaniu z 2019, które przedstawia tę nazwę jako oficjalną.), Publications Office of the European Union, 5 marca 2019, s. 41, DOI10.2811/556722 [dostęp 2019-05-01] (ang.).
  10. Philippon, Mélody; Von Hagke, Christoph; E. Reber, Jacqueline. Cutting-Edge Analogue Modeling Techniques Applied to Study Earth Systems. Page 99. 2020. „Iceland is the only place on Earth where a mid-ocean ridge is exposed above sea level, atop the extensional plate boundary separating the North American plate and the Eurasian plate.”.
  11. Rae, Alison. Earthquakes and Volcanoes. Page 9. 2008. „Iceland is the only part of the Mid-Atlantic Ridge that rises above sea-level, and its central volcanic plateau is erupting almost constantly.”.
  12. Richard F. Tomasson, Iceland, the first new society, University of Minnesota Press, 1980, p. 63, ISBN 978-0-8166-0913-0.
  13. Jón R. Hjálmarsson, History of Iceland: From the Settlement to the Present Day., Iceland Review, 1993.
  14. OECD Tax Database, Oecd.org, 25 stycznia 2010 [dostęp 2010-01-26] (ang.).
  15. https://web.archive.org/web/20190813123619/http://www.ilo.org/ilostat/faces/oracle/webcenter/portalapp/pagehierarchy/Page3.jspx%3FMBI_ID%3D9;ILOSTATCOOKIE=VdaK-q4N-UU0TYbFKql4MkGuJedF8iAkArFzJq0JR0jF5ztcmMFu!-612270756?_afrLoop=2411242315436549&_afrWindowMode=0&_afrWindowId=null.
  16. https://web.archive.org/web/20050818131819/http://www.borg.hi.is/ChildWelfare.
  17. The Military Balance, 2014, The International Institute of Strategic Studies (IISS), 2014.